NIEMCY

Zamek z mitów, marzeń i snów

Wznoszący się wśród alpejskich szczytów zamek Neuschwanstein powstał dzięki XIX - wiecznemu 

królowi - fantaście, Ludwikowi II. To on nadał mu wygląd rezydencji władców rodem z podań, legend i mitów. Fantazja króla sięgała tak daleko, że jeden z korytarzy zamku zamienił w grotę, w której znalazły się sztuczne stalaktyty i stalagmity, a nawet wodospad! Bajkowa architektura bawarskiego zamku zauroczyła m.in. Walta Disneya. Uczynił on Neushwanstein symbolem swojego parku rozrywki, Disneylandu. 

Krzesło króla
Kredowe klify bałtyckiej wyspy Rugii, osiągające wysokość ponad 100m, są ozdobą najmniejszego niemieckiego parku narodowego Jasmund. Najbardziej znanym klifem jest 117 - metrowy Konigsstuhl (Krzesło króla).

Serce Berlina - wczoraj i dziś

Potsdamer Platz, centrum handlowo - rozrywkowe Berlina, odwiedza codziennie niemal 70 tys.osób. Ze względu na dużą liczbę sklepów, restauracji i kin, a także nowoczesną architekturę jest to modne miejsce spotkań nie tylko wśród mieszkańców miasta. Jeszcze 20 lat temu nie przypuszczali oni zapewne, że w opustoszałym miejscu, przez które przebiegał jedynie mur berliński, postanie jeden z najbardziej ruchliwych placów miasta.

Największy festyn świata

Na przełomie września i października w Monachium obchodzi się Oktoberfest, czyli Świto Październikowe. Jest to ponad dwutygodniowy festyn ludowy, w czasie którego odbywają się koncerty muzyki ludowej oraz zabawy taneczne. W rozstawionych na ten czas wielkich namiotach tysiące osób degustują różne gatunki piwa. W Oktoberfest bierze udział niemal 6 mln ludzi z różnych krajów świata.

EUROPA

Europa – część świata (określana zwykle tradycyjnym, acz nieścisłym mianem kontynentu), leżąca na półkuli północnej, na pograniczu półkuli wschodniej i zachodniej, stanowiąca wraz z Azją kontynent Eurazję.

Granice Europy

Przebieg granic Europy jest przedmiotem licznych sporów i kontrowersji. Kwestia ta jest różnie rozstrzygana w nauce poszczególnych krajów, a najwięcej rozbieżności w tej sprawie występuje w nauce anglosaskiej. Polska interpretacja przebiegu granicy Europa-Azja jest zgodna z ustaleniami Międzynarodowej Unii Geograficznej.

Jedynymi granicami Europy, co do których nie ma sporów, są naturalne granice morskie na północy, zachodzie i południu. Wyznaczenie umownej granicy z Azją na wschodzie i południowym wschodzie wzbudza kontrowersje.

Powszechnie przyjęto, że Europa rozciąga się od Oceanu Atlantyckiego na zachodzie do gór Uralu na wschodzie (problem przynależności samych tych gór jest kwestią sporną). W Polsce przyjęto, iż są one częścią kontynentu, oraz od Oceanu Arktycznego na północy do Morza Śródziemnego i Morza Czarnego na południu. Największy problem stanowi wyznaczenie granic Europy na południowym wschodzie. Polska nauka, w ślad za ustaleniami MUG uważa, iż granica biegnie obniżeniem Kumsko-Manyckim, natomiast w naukach innych krajów wyznacza się kilka odmiennych wersji przebiegu tej granicy, przesuwających kraniec kontynentu w tym rejonie daleko na południe, w niektórych propozycjach o ponad tysiąc kilometrów w stosunku do ustaleń Międzynarodowej Unii Geograficznej.

Dane geograficzne

Powierzchnia Europy: to 10,5 mln km² (5,96 mln km², bez europejskiej części Rosji). Stanowi to ok. 2% całej powierzchni kuli ziemskiej (ok. 7,5% powierzchni lądów) i Europa jako część świata jest większa tylko od Australii. Europa stanowi 1/5 Eurazji i jako jej największy półwysep jest najbardziej wysunięta na zachód.

Rozciągłość równoleżnikowa: 5600 km (79°)

Rozciągłość południkowa: 4200 km (35°)

Długość wybrzeży: 38 tys. km

Średnia wysokość terenu: 292 m n.p.m.

Linia brzegowa[edytuj]

Europa jest najbardziej rozczłonkowaną częścią świata, o silnie rozbudowanej linii brzegowej, której długość wynosi ok. 38 000 km (bez linii brzegowej wysp).

Około 25% powierzchni kontynentu stanowią półwyspy, spośród których największymi są:

Półwysep Skandynawski (800 000 km²)

Półwysep Iberyjski (580 000 km²)

Półwysep Bałkański (500 000 km²)

Półwysep Apeniński (150 000 km²)

Półwysep Kolski (120 000 km²)

Półwysep Krymski (25 000 km²)

Półwysep Jutlandzki (24 000 km²)

Półwysep Bretoński (24 000 km²)

(podana powierzchnia półwyspów ma charakter przybliżony)

Wyspy stanowią blisko 7,5% powierzchni Europy, a największe z nich to:

Wielka Brytania (218 476 km²)

Islandia (103 000 km²)

Irlandia (84 406 km²)

Wyspa Północna Nowej Ziemi (48 904 km²)

Spitsbergen (37 673 km²)

Wyspa Południowa Nowej Ziemi (33 275 km²)

Sycylia (25 400 km²)

Sardynia (24 090 km²)

Ziemia Franciszka Józefa (cały archipelag – 16 134 km²)

Ziemia Północno-Wschodnia (14 443 km²)

Korsyka (8 680 km²)

Kreta (8 366 km²)

Akweny otaczające Europę[edytuj]

Europę z racji jej półwyspowego charakteru otacza wiele mórz i zatok, stanowiących części Oceanu Atlantyckiego i Oceanu Arktycznego.

Morze Karskie

Morze Peczorskie

Morze Barentsa

Morze Białe

Morze Norweskie

Morze Szkockie

Morze Hebrydzkie

Morze Północne

Morze Irlandzkie

Morze Celtyckie

Zatoka Biskajska

Zatoka Kadyksu

Morze Bałtyckie

Zatoka Botnicka

Zatoka Fińska

Zatoka Ryska

Morze Śródziemne, z którego wydziela się kilka mniejszych mórz i zatok:

Zatoka Lwia

Morze Tyrreńskie

Morze Adriatyckie

Zatoka Tarencka

Morze Jońskie

Morze Alborańskie

Morze Balearskie

Morze Egejskie

Morze Liguryjskie

Morze Libijskie

Morze Kreteńskie

Morze Trackie

Morze Lewantyńskie

Morze Marmara

Morze Czarne w tym:

Morze Azowskie

Klimat

Klimat w Europie jest znacznie łagodniejszy niż klimaty innych obszarów położonych na tej samej szerokości geograficznej. Różnica ta zauważalna jest zwłaszcza zimą, w zachodniej i północnej części kontynentu. Główną przyczyną tego zjawiska jest ciepły prąd morski – Golfstrom (Prąd Zatokowy), opływający Europę od zachodu. Dzięki niemu na norweskich Lofotach istnieje największa na świecie anomalia termiczna, której wartość dochodzi do +25 °C.

Drugą przyczyną łagodnego klimatu jest przewaga wiatrów zachodnich, co w połączeniu z niemal równoleżnikowym układem najważniejszych łańcuchów górskich, powoduje, iż ciepłe masy powietrza znad Oceanu Atlantyckiego docierają głęboko na wschód kontynentu.

BLISKI WSCHÓD

Bliski Wschód (arab. الشرق الأوسط; hebr. המזרח התיכון; per. خاورمیانه, Xâvar-e Miyâne; przestarzałe Lewant) – region geograficzny leżący na styku Azji, Europy i Afryki.


Geografia

Obejmuje on głównie państwa położone w południowo-zachodniej Azji. Najczęściej do krajów Bliskiego Wschodu zalicza się: Arabię Saudyjską, Bahrajn, Cypr, Egipt, Irak, Iran, Izrael z Palestyną, Jemen, Jordanię, Katar, Kuwejt, Liban, Oman, Syrię, Turcję i Zjednoczone Emiraty Arabskie. W sumie zajmują one powierzchnię ok. 9,7 mln km² z liczbą ludności wynoszącą 450 mln mieszkańców (2012).

Historia

Bliski Wschód jest regionem gdzie prawdopodobnie zaszły procesy przejścia z paleolitu do neolitu. Region ten (Żyzny Półksiężyc) jest również kolebką wielkich cywilizacji starożytnych (Mezopotamia, starożytny Egipt) oraz trzech wielkich religii abrahamowych: judaizmu, chrześcijaństwa i islamu. Przez prawie trzydzieści wieków było to centrum starożytnego świata.
Było to też wielkie pole bitwy wielkich imperiów:
Asyrii z Królestwem Medów,
Medów z Persami,
Persów z Królestwem Macedonii,
Macedonii z Seleucydami,
Seleucydów z Królestwem Partii,
Partów z imperium rzymskim,
Rzymu z Persją Sasanidów,
Persów z Cesarstwem Bizantyńskim,
Bizancjum z Imperium Arabskim,
Arabów z krzyżowcami,
krzyżowców z mamelukami,
mameluków z imperium tureckim,
Turków z Persją Safawidów
oraz muzułmanów z kolonializmem europejskim.
Po I wojnie światowej na Bliskim Wschodzie ścierały się interesy Francji i Wielkiej Brytanii, po II wojnie zaczęły stopniowo tracić swe wpływy na rzecz Stanów Zjednoczonych.

Uwarunkowania polityczne

Współcześnie pod względem kulturowym zdecydowaną większość stanowi ludność arabskojęzyczna wyznająca islam (oprócz Arabów również Turcy oraz ludy irańskie).
Region ten był i nadal jest niestabilny pod względem politycznym, by wymienić tylko konflikt izraelsko-arabski i związane z nim wojny izraelsko-arabskie, wojnę iracko-irańską czy wojnę w Zatoce Perskiej.

Spójność geopolityczna

Spójność geopolityczna regionu Bliskiego Wschodu jest związana z szeregiem czynników, które identyfikują ten obszar jako całość. Do czynników spajających region należą:
przewaga ludności arabskiej na obszarze,
większość sunnicka,
dominacja języków semickich,
wspólna tradycja, kultura i historia,
działalność Ligi Państw Arabskich.

Gospodarka

Bliski Wschód jest bardzo ważnym regionem gospodarczym, gdzie koncentruje się znaczna część światowego wydobycia ropy naftowej. Ponadto krzyżują się tu ważne międzynarodowe linie komunikacji lotniczej i morskiej (Kanał Sueski).

Pozostałe informacje

Określenia Bliski, Środkowy i Daleki Wschód to typowy przykład nazwy etnocentrycznej, a w tym wypadku europocentrycznej, czyli z punktu widzenia Europejczyków. Nazwa „Bliski Wschód” oznacza południowo-zachodnią Azję i północno-wschodnią Afrykę. Obecnie w języku angielskim nazwa Near East jest wypierana przez Middle East (Środkowy Wschód).
Badaniem starożytnych i nowożytnych, żywych i wymarłych kultur Bliskiego Wschodu zajmują się odpowiednie działy orientalistyki.

LEGENDA O 12 CHIŃSKICH ZNAKACH ZODIAKU

Każdy Chiński Kalendarz Księżycowy reprezentowany jest przez jedno z dwunastu zwierząt (Kolejno: Szczur, Wół, Tygrys, Królik, Smok, Wąż, Koń, Baran, Małpa, Kogut, Pies, i na końcu Dzik). Pięć cykli składających się z 12 lat tworzą kompletny cykl 60 lat. Kiedy Chińczyk lub Chinka obchodzą swoje 60 urodziny, świętują to nader uroczyście jako zakończenie pełnego cyklu.
Legenda opowiada iż wiele wieków temu, Chińczycy nie potrafili mierzyć czasu. Jade Emperor (Jadeitowy Cesarz), władca niebios, postanowił zorganizować konkurs. Zaprosił wszystkie zwierzęta, aby wzięły udział w wyścigu w dniu jego urodzin. Pierwsze 12 zwierząt, które przepłyną rwącą rzekę i dotrą do wyznaczonej mety zostaną patronami Zodiaku kolejnych 12 lat.
Kot i Szczur, którzy byli wówczas dobrymi przyjaciółmi, ale słabymi pływakami, przekonali Woła, aby przeniósł ich przez rzekę na swoim grzbiecie. Naiwny, dobroduszny i dobry w pływaniu Wół zgodził się. W trakcie przepływania rzeki, Szczur zaczął się jednak martwić, że kot może wygrać wyścig, więc popchnął go i kot wpadł do rzeki. To tłumaczy, dlaczego do dziś koty nienawidzą szczurów, nigdy nie mogły wybaczyć im tej zdrady. Jak tylko Wół i Szczur dotarli do brzegu, Szczur zeskoczył z karku Woła i szybko dobiegł jako pierwszy do mety.
Kiedy tylko Cesarz mianował Woła jako drugie zwierzę zodiaku, linię mety przekroczył Tygrys. Ciężko dysząc, zbliżył się do Cesarza i wytłumaczył, że miał problemy z przepłynięciem rzeki, która cały czas znosiła go w dół, ale dzięki swojej wytrwałości i sile w końcu udało mu się dotrzeć do brzegu. Cesarz nagrodził Tygrysa trzecim znakiem zodiaku.
Z oddali, tłum usłyszał dudniący odgłos. Poruszając swoim różowym nosem Królik powiedział zgromadzonym, że przekroczył rzekę przeskakując z kamienia na kamień, a na koniec, szczęśliwie, udało mu się dostać na dryfującą kłodę, na której przebył ostatni odcinek rzeki i dobił do brzegu. Cesarz nazwał Królika czwartym zwierzęciem zodiaku.
Jako piąty na metę, lecąc i ziejąc ogniem w powietrzu, przybył smok. Cesarz dziwił się dlaczego Smok, pomimo, że potrafi i latać i pływać, przybył na metę tak późno. Smok wyjaśnił, potężny i silny smok nie mógłby zostawić na pastwę losu ludzi i wszystkich innych istot, które cierpiały z powodu suszy, więc musiał się zatrzymać, aby sprowadzić deszcz. A kiedy już dotarł do rzeki zobaczył Królika na kłodzie drzewa, którego zaczęło już znosić w dół rzeki, więc postanowił mu pomóc. Delikatny smoczy podmuch sprawił iż kłoda bezpiecznie przybiła do brzegu.
Jak tylko Cesarz pochwalił Smoka za jego czyny, usłyszał galopującego konia. Tuż przed metą zza końskich kopyt wyślizgnął się przebiegły iśliski wąż. Nagłe pojawienie się i syk węża przestraszył konia, który odruchowo cofnął się, tym samym dając pierwszeństwo i szóste miejsce Wężowi. Koń został mianowany jako patron siódmego znaku zodiaku.
Wkrótce w oddali, pojawiły się kolejne zwierzęta. Kogut z dumą opowiedział, jak dostrzegł tratwę ze wzgórza i zabrał ze sobą Barana oraz Małpę. Po drodze Małpa i Baran pomagali oczyścić chwasty, pachając i ciągnąc tratwę w kierunku brzegu. cesarz pochwalił całą trójkę za ich połączony wysiłek i mianował Barana ósmym, Małpę dziewiątym, a Koguta dziesiątym znakiem zodiaku.
Zaraz po oficjalnym mianowaniu kolejnych zwierząt, na metę przybył pies. Pies zaczął usprawiedliwiać się dlaczego, pomimo, że jest dobrym pływakiem, przybył tak późno. Okazało się, że pies dawno nie zażył kąpieli, a ponieważ wodaw rzece była taka czysta i świeża, musiał się zatrzymać. Tym samym zajął dopiero jedenaste miejsce.
Cesarz rozmyślał już, aby oddalić tłum i udać się na spoczynek po tym długim dniu, gdy nagle usłyszał kwik małej Świnki, która toczyła się w dół ścieżki. Nie trzeba tłumaczyć, że Świnka zgłodniała w trakcie wyścigu, więc zatrzymała się aby coś zjeść. Zaś po posiłku poczuła się zbyt zmęczona, więc ucięła sobie drzemkę. To właśnie sprawiło, że została ona ostatnim dwunastym znakiem zodiaku.

POMARAŃCZA

Pomarańcza – nazwa, jaką określa się niektóre gatunki roślin należące do rodzaju cytrus, zwykle o pomarańczowej skórce i włóknistym miąższu. Jest to nazwa tylko zwyczajowa, nie stanowi ona odrębnej jednostki taksonomicznej. Gatunki pomarańczy pochodzą z Chin iwschodniej Azji.

Zastosowanie

Owoce są jadalne. Zawierają dużo witamin, w tym najwięcej witaminy C. Smak słodko-kwaśny. Nadają się do bezpośredniego spożycia na surowo. Są powszechnie stosowane w produkcji soków owocowych. Gatunki te są uprawiane w krajach o klimacie tropikalnym i subtropikalnym. W pełni dojrzałe drzewo pomarańczowe może dawać do tysiąca owoców rocznie i zapewnić dobre zbiory przez następne 50-80 lat. Drzewka pomarańczowe rzadko przekraczają 9 m wysokości. 1/3 światowych zbiorów pomarańczy przypada na Brazylię. Na drugim miejscu są Stany Zjednoczone (szczególnie Kalifornia i Floryda), oraz Chiny.

Pomarańcza jest najbardziej rozpowszechnionym drzewem owocowym świata, uprawiana jest w ponad 100 krajach.

CYNAMON

Cynamon to popularna przyprawa kuchenna, którą otrzymuje się przede wszystkim z wysuszonej kory cynamonowca cejlońskiego (najbardziej ceniony) oraz wielu innych gatunków tego rodzaju (które rzadko są importowane do Europy, a mają znaczenie tylko dla kuchni regionalnej), a nawet innego rodzaju ("cynamon z Batawii" – ze strączyńca oraz "cynamon biały" z korzybiela). Występuje w dwóch postaciach, utarty na proszek lub w niewielkich, zwiniętych w rulonik kawałkach, ma kolor rdzawy i dzięki zawartemu w niej olejkowi cynamonowemu charakterystyczny słodkawo-korzenny, lekko piekący smak i silny aromat.

Cynamon używany jest do przyprawiania potraw słodkich z ryżu, pieczonych jabłek, wina grzanego i ponczu. Niewielkie ilości cynamonu służą do aromatyzowania gulaszu, baraniny, gotowanych ryb i szynki. Olejek cynamonowy ma działanie antyseptyczne.

ANYŻ

Badian właściwy, anyż gwiazdkowy, anyż gwiaździsty (Illicium verum Hook. f.) – gatunek rośliny zaliczany do obejmującej trzy rodzaje rodzinycytryńcowatych (system APG III z 2009), w niektórych systemach do monotypowej rodziny badianowatych (Illiciaceae) (system Reveala z 1999). Pochodzi z południowo-wschodniej Azji. Tam też jest uprawiany.

Morfologia

Jest niezbyt okazałym, bo dorastającym maksymalnie do 8 m wysokości drzewem. Liście ma skórzaste, szerokolancetowate, o jasnozielonej barwie. Kwiaty natomiast białożółtawe lub zielonkawobiałe. Po zapyleniu wiążą się z nich owoce, które swym wyglądem przypominają gwiazdy i stąd nazwa gatunkowa rośliny.

Zastosowanie

Anyż gwiazdkowy posiada przede wszystkim znaczenie przyprawowe, chociaż przejawia również pewne, niewielkie działanie lecznicze. Surowiec stanowią ususzone owoce.

Z owoców wyodrębnić można do 7% wonnego, o nadzwyczaj miłym zapachu, olejku lotnego (którego najważniejszym składnikiem jest anetol), ponadto taniny, żywice i cukry.

Zmielone owoce badianu stanowią przyprawę, którą można stosować do ciast, kompotów, budyniów oraz do aromatyzowania niskoprocentowych napojów alkoholowych (np. likierów).

Działanie lecznicze tej rośliny przejawia się przede wszystkim w obrębie przewodu pokarmowego, na który działa rozkurczowo, jednocześnie korzystnie wpływając na proces trawienia i przyswajania przez organizm składników pokarmowych. Wspomnieć jeszcze należy o niewielkim działaniu moczopędnym badianu, jak również o jego działaniu przeciwgrzybiczym i antybakteryjnym, oraz niewielkim przeciwbólowym. Badian można stosować w leczeniu zaburzeń przemiany materii.

Spokrewniony z nim badian japoński (Illicium anisatum) nie tylko nie posiada właściwości leczniczych, ale jest lekko toksyczny.