EUROPA

Europa – część świata (określana zwykle tradycyjnym, acz nieścisłym mianem kontynentu), leżąca na półkuli północnej, na pograniczu półkuli wschodniej i zachodniej, stanowiąca wraz z Azją kontynent Eurazję.

Granice Europy

Przebieg granic Europy jest przedmiotem licznych sporów i kontrowersji. Kwestia ta jest różnie rozstrzygana w nauce poszczególnych krajów, a najwięcej rozbieżności w tej sprawie występuje w nauce anglosaskiej. Polska interpretacja przebiegu granicy Europa-Azja jest zgodna z ustaleniami Międzynarodowej Unii Geograficznej.

Jedynymi granicami Europy, co do których nie ma sporów, są naturalne granice morskie na północy, zachodzie i południu. Wyznaczenie umownej granicy z Azją na wschodzie i południowym wschodzie wzbudza kontrowersje.

Powszechnie przyjęto, że Europa rozciąga się od Oceanu Atlantyckiego na zachodzie do gór Uralu na wschodzie (problem przynależności samych tych gór jest kwestią sporną). W Polsce przyjęto, iż są one częścią kontynentu, oraz od Oceanu Arktycznego na północy do Morza Śródziemnego i Morza Czarnego na południu. Największy problem stanowi wyznaczenie granic Europy na południowym wschodzie. Polska nauka, w ślad za ustaleniami MUG uważa, iż granica biegnie obniżeniem Kumsko-Manyckim, natomiast w naukach innych krajów wyznacza się kilka odmiennych wersji przebiegu tej granicy, przesuwających kraniec kontynentu w tym rejonie daleko na południe, w niektórych propozycjach o ponad tysiąc kilometrów w stosunku do ustaleń Międzynarodowej Unii Geograficznej.

Dane geograficzne

Powierzchnia Europy: to 10,5 mln km² (5,96 mln km², bez europejskiej części Rosji). Stanowi to ok. 2% całej powierzchni kuli ziemskiej (ok. 7,5% powierzchni lądów) i Europa jako część świata jest większa tylko od Australii. Europa stanowi 1/5 Eurazji i jako jej największy półwysep jest najbardziej wysunięta na zachód.

Rozciągłość równoleżnikowa: 5600 km (79°)

Rozciągłość południkowa: 4200 km (35°)

Długość wybrzeży: 38 tys. km

Średnia wysokość terenu: 292 m n.p.m.

Linia brzegowa[edytuj]

Europa jest najbardziej rozczłonkowaną częścią świata, o silnie rozbudowanej linii brzegowej, której długość wynosi ok. 38 000 km (bez linii brzegowej wysp).

Około 25% powierzchni kontynentu stanowią półwyspy, spośród których największymi są:

Półwysep Skandynawski (800 000 km²)

Półwysep Iberyjski (580 000 km²)

Półwysep Bałkański (500 000 km²)

Półwysep Apeniński (150 000 km²)

Półwysep Kolski (120 000 km²)

Półwysep Krymski (25 000 km²)

Półwysep Jutlandzki (24 000 km²)

Półwysep Bretoński (24 000 km²)

(podana powierzchnia półwyspów ma charakter przybliżony)

Wyspy stanowią blisko 7,5% powierzchni Europy, a największe z nich to:

Wielka Brytania (218 476 km²)

Islandia (103 000 km²)

Irlandia (84 406 km²)

Wyspa Północna Nowej Ziemi (48 904 km²)

Spitsbergen (37 673 km²)

Wyspa Południowa Nowej Ziemi (33 275 km²)

Sycylia (25 400 km²)

Sardynia (24 090 km²)

Ziemia Franciszka Józefa (cały archipelag – 16 134 km²)

Ziemia Północno-Wschodnia (14 443 km²)

Korsyka (8 680 km²)

Kreta (8 366 km²)

Akweny otaczające Europę[edytuj]

Europę z racji jej półwyspowego charakteru otacza wiele mórz i zatok, stanowiących części Oceanu Atlantyckiego i Oceanu Arktycznego.

Morze Karskie

Morze Peczorskie

Morze Barentsa

Morze Białe

Morze Norweskie

Morze Szkockie

Morze Hebrydzkie

Morze Północne

Morze Irlandzkie

Morze Celtyckie

Zatoka Biskajska

Zatoka Kadyksu

Morze Bałtyckie

Zatoka Botnicka

Zatoka Fińska

Zatoka Ryska

Morze Śródziemne, z którego wydziela się kilka mniejszych mórz i zatok:

Zatoka Lwia

Morze Tyrreńskie

Morze Adriatyckie

Zatoka Tarencka

Morze Jońskie

Morze Alborańskie

Morze Balearskie

Morze Egejskie

Morze Liguryjskie

Morze Libijskie

Morze Kreteńskie

Morze Trackie

Morze Lewantyńskie

Morze Marmara

Morze Czarne w tym:

Morze Azowskie

Klimat

Klimat w Europie jest znacznie łagodniejszy niż klimaty innych obszarów położonych na tej samej szerokości geograficznej. Różnica ta zauważalna jest zwłaszcza zimą, w zachodniej i północnej części kontynentu. Główną przyczyną tego zjawiska jest ciepły prąd morski – Golfstrom (Prąd Zatokowy), opływający Europę od zachodu. Dzięki niemu na norweskich Lofotach istnieje największa na świecie anomalia termiczna, której wartość dochodzi do +25 °C.

Drugą przyczyną łagodnego klimatu jest przewaga wiatrów zachodnich, co w połączeniu z niemal równoleżnikowym układem najważniejszych łańcuchów górskich, powoduje, iż ciepłe masy powietrza znad Oceanu Atlantyckiego docierają głęboko na wschód kontynentu.